دنیل کانمن بنیانگذار خطاهای شناختی درگذشت.
کانمن متولد ۱۴ اسفند ۱۳۱۲ بود و در هشتم فروردین ۱۴۰۳ درگذشت.
او این فرض که انسان بر مبنای عقلانیت تصمیم می گیرد را به چالش کشید و با طرح پژوهشهایی درباره تصمیم گیری ،
خطاهای شناختی و اقتصاد رفتاری برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۲۰۰۲ شد. او هیچ مدرکی در زمینه اقتصاد نداشت.
“به خطای نظام مند، ناخودآگاه و خودکار تفکر که به نحوه‌ی پردازش و تفسیر اطلاعات درباره‌ی افراد و جهان مربوط می‌شود و
در تصمیم‌گیری و قضاوت‌هایمان اثرگذار است خطای شناختی می‌گویند.”
“خطاهای شناختی عیب‌های ذهن در فرایند تصمیم‌گیری اند و با اراده و آگاهی تبعات خطاهای شناختی را کاهش دهیم.”
چند نقل‌قول از دنیل کانمن
۱. اگر به شما اجازه دادند برای کودکتان یک چیز آرزو کنید، آرزو کنید خوش‌بین باشد.
۲. خوش‌بین بودن شما را سالم و انعطاف‌پذیر نگه می‌دارد.
۳. جهان بسیار کمتر از آنچه فکر می‌کنید معنا دارد؛ انسجامی که در جهان به چشم می‌آید بیشتر ناشی از شیوه کارکرد مغزتان
است.
۴. پیام‌ها وقتی برای ما تکرار می‌شوند، قانع‌کننده‌تر می‌شوند؛ اجازه ندهید حوادثی که در رسانه‌ها تکرار می‌شوند بر شما تأثیر
بگذارند.
۵. رفتار ما با توجه به این که کدام سیستم تفکر، سیستم ۱ یا سیستم ۲ (تفکر سریع یا تفکر کند)، کنترل مغزمان را در دست
می‌گیرد متفاوت است.
۶. من وقتی از حماقت انسان‌ها حرف می‌زنم، از فعل سوم شخص استفاده نمی‌کنم؛ چون می‌دانم خودم هم گرفتار این
خطاهای شناختی هستم.
۷. دوستانی که می‌توانند احساسات تو را درک کنند اما بیش‌ازحد تحت تأثیر آن احساسات قرار نگیرند، می‌توانند بهترین کمک
برای تو باشند.
۸. ما عادت داریم تصمیم‌گیرندگان را به خاطر پیامدهای بد تصمیم‌های خوبشان سرزنش کنیم و برای نتایج خوب تصمیم‌هایشان
هم اعتبار کمی قائل هستیم. چنین تمایلی «نتیجه‌نگری» یا «سوگیری نتیجه» نام دارد.
سیستم ۱ و سیستم ۲ تفکر (تفکر سریع و تفکر کند)
دانیل کانمن، برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۲۰۰۲، در کتاب تفکر، سریع و کند دو نوع سیستم تفکر را توضیح می‌دهد: سیستم
۱ (تفکر سریع) و سیستم ۲ (تفکر کند). در تفکر سریع یا سیستم ۱، ما در برابر محرک‌ها فوراً نتیجه می‌گیریم و عکس‌العمل نشان
می‌دهیم، درحالی‌که در تفکر کند یا سیستم ۲ با تأمل اطلاعات را پردازش و سپس نتیجه‌گیری می‌کنیم. زمانی که لازم نیست
اطلاعات را تحلیل و پردازش کنیم، سیستم ۱ فعال است. به‌عبارت‌دیگر، در تفکر سریع شهودی و ناخودآگاه فکر می‌کنیم. تمام
احساسات و هیجانات ما از سیستم ۱ نشأت می‌گیرند. در سیستم ۱، ما به‌طور طبیعی از تفکر زیاد برای تصمیم‌گیری پرهیز
می‌کنیم. خلاصه سیستم ۱ سریع، شهودی، هیجانی، بی‌تأمل و خطاپذیر است. چند مثال: حاصل جمع ۱۰ + ۱۰، تشخیص چهره
برادرتان، گفت‌وگوی صمیمانه با بهترین دوستتان و ترمز گرفتن بی‌درنگ زمانی که کسی ناگهان جلو ماشینتان می‌پرد نمونه‌هایی
از تفکر سریع‌اند. در مقایسه با سیستم ۱، فرد در سیستم ۲ کند اما منطقی و متفکر است. اگر شما به زمان نیاز دارید تا اطلاعات
را پردازش و تحلیل و به نظرات موافق و مخالف توجه کنید، سیستم ۲ این کار را انجام می‌دهد. درواقع، تفکر نقادانه با سیستم ۲
همساز است. خلاصه، فرد در سیستم ۲ آهسته، آگاه، باملاحظه، منطقی، متفکر و پرتلاش است و نقادانه می‌اندیشد. چند مثال:
محاسبه حاصل ضرب ۳۷×۲۳، سرمایه‌گذاری، انتخاب همسر، انتخاب رشته تحصیلی، تلاش برای اختراع محصول جدید و شروع
کسب‌وکار با سیستم ۲ انجام می‌گیرند. خطاهای شناختی، معمولاً، از سیستم ۱ نشأت می‌گیرند. با این حال، سیستم ۲ نیز
می‌تواند منشأ خطاهایی مانند تفکر بیش‌ازحد، خطای تأیید و تضاد انتخاب باشد.
منبع: ۶۶ خطای شناختی در تصمیم‌گیری: پیامدها و راه‌حل‌ها، نوشته: محمدرضا سلیمی؛ نشر دانژه. صص ۲۷ و ۲۹
